Sáng ngày 19 tháng 10 năm 2019, đã diễn ra toạ đàm học thuật mở với chủ đề “Kiến trúc sư Kiến tạo Không gian công cộng” là Nhà văn hoá Tổ dân phố 19, ngách 33 ngõ 69B phố Hoàng Văn Thái, phường Khương Trung, quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội do Tổ chức Nghệ thuật Kiến tạo Cộng đồng (Arts Build Communities – ABC) phối hợp với Bộ môn Quy hoạch – Chi hội Quy hoạch, Đại học Xây dựng tổ chức. Đồng thời tại đây, cũng đang diễn ra sự kiện tranh tường cộng đồng “Không khí sạch, Thành phố xanh” do tổ chức ABC khởi xướng và thực hiện
Trong giai đoạn gần đây, ở các thành phố lớn tại Việt Nam thấy nổi lên mạnh mẽ những tổ chức, hoạt động sáng tạo ở nhiều loại hình văn hoá, nghệ thuật khác nhau, trong đó có kiến thiết, tạo dựng không gian đô thị ….Một điều đáng chú ý là những “trái tim” và “khối óc” của các tổ chức, hoạt động đó đều là những kiến trúc sư, nhà quy hoạch hay quản lý đô thị … Họ chính là những người kiến thiết nên tầm vóc và cả linh hồn đô thị; ta có thể gọi chung họ bằng một danh xưng là ‘Kiến trúc sư”. Những việc mà kiến trúc sư làm, trên thực tế không chỉ đơn giản là công việc được xã hội mặc định trong suy nghĩ như thiết kế, xây dựng, họ còn làm việc với nhiều bên liên quan, còn giúp sức tìm kiếm sự hiểu biết, đồng thuận giữa nhiều bên; tư vấn hỗ trợ người dân – xã hội… Một dự án cộng đồng phát triển không gian công cộng dù ở lĩnh vực nào đều cần hoặc có những ‘yếu nhân’ (key person) – những kiến trúc sư như vậy.
Toạ đàm có hai phần chính gồm: Phần trình bày của 5 diễn giả và Phần thảo luận mở.
Mở đầu là bài trình bày của TS. Lê Quỳnh Chi – phó trưởng Bộ môn Quy hoạch, ĐHXD đại diện cho khối đào tạo, nghiên cứu. Bài trình bày cung cấp cho người nghe những khái niệm, nguyên tắc mang tính lý nguyên lý về Nơi chốn (Place) và Kiến tạo nơi chốn (Place making). Diễn giả nêu rõ các không gian công cộng (KGCC) và hệ thống đường phố kết nối tạo là một nhân tố cấu trúc – không gian nổi bật và trọng nhất trong thành phố. Những địa điểm, không gian công cộng này là nơi tạo nên kí ức, tình cảm, các mối quan hệ xã hội cũng như góp phần định hình lối sống, thẩm mỹ của người dân đô thị – hay nói cách khác “Không gian công cộng là nơi chúng ta trải nghiệm, cảm nhận và cảm thấy hạnh phúc”. Những hình ảnh trên thế giới và tại Việt Nam được tiến sĩ Chi đưa ra cho thấy hoạt động kiến tạo nơi chốn diễn ra ở khắp mọi nơi với nhiều phương thức, biểu hiện khác nhau.
Ba bài trình bày tiếp theo đến từ khối thực hành là những minh họa rõ nét hơn (cho những gợi mở lý thuyết trong bài nói chuyện đầu) về bối cảnh phát triển KGCC tại đô thị Việt Nam. Các diễn giả gồm: KTS.Tạ Thu Hương – Tổ chức Nghệ thuật Kiến tạo Cộng đồng (ABC) với các dự án tranh tường cộng đồng trong nội đô và ven đô thành phố Hà Nội; KTS. Kim Đức – Tổ chức Nghĩ về Sân chơi trong phố (Think Playgrounds) với các dự án tạo dựng không gian sân chơi và thúc đẩy quyền được chơi của trẻ em trên cả nước; Ms. Phạm Ngọc Bích – Chương trình Định cư con người Liên hợp quốc tại Việt Nam (UN Habitat Việt Nam) với các dự án về phố đi bộ tranh tường, tạo dựng không gian chung khu tập thể, về kí họa và giao lưu văn hóa tại phố cổ…. Các bài nói chuyện này cung cấp những góc nhìn thực tiễn trong các dự án phát triển không gian công cộng tại Việt Nam, những nhận định về mối quan hệ giữa KTS với cộng đồng, đồng thời cũng chia sẻ những khó khăn, trở ngại trong quá trình thực hiện và những kinh nghiệm vượt qua các trở ngại, thách thức đó.
Cuối cùng và không kém phần quan trọng là bài trình bày của KTS. Trần Huy Ánh – Hội kiến trúc sư Hà Nội. Diễn giả giới thiệu những dự án ở quy mô khu vực đô thị (Cấp phường), tập trung vào vấn đề tạo dựng, phát triển hệ thống KGCC và hệ thống giao thông an toàn cho trẻ đến trường trên cơ sở nhìn nhận, tận dụng hiệu quả những nền tảng không gian, cơ sở hạ tầng đã có tại địa phương và áp dụng những phương pháp, công nghệ mới mang tính kĩ thuật. KTS. Huy Ánh cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đạt được sự đồng thuận không chỉ đối với cộng đồng dân cư mà còn từ phía chính quyền địa phương.
Phần trao đổi là cuộc đối thoại mở giữa người dẫn chương trình, các diễn giả và khán giả xoay quanh chủ đề của toạ đàm. Các diễn giả đều nhìn nhận được vai trò quan trọng của Kiến trúc sư trong các dự án KGCC cộng đồng chính là việc: Phát hiện ra những địa điểm – nơi chốn công cộng tiềm năng trong đô thị; Thúc đẩy gắn kết chính quyền, doanh nghiệp, cộng đồng… trong câu chuyện chung tay kiến tạo môi trường sống và sinh hoạt xã hội tại đô thị…. Cộng đồng cũng được xác định chính là nhân tố chính đóng vai trò trọng tâm trong câu chuyện kiến tạo nơi chốn của chính họ. Sự có mặt giúp đỡ, tư vấn, chia sẻ của các kiến trúc sư là yếu tố dẫn nhập cần thiết giúp cộng đồng thực hiện các quyền tiếp cận, phát triển các KGCC của mình một cách hiệu quả, phù hợp nhất.
Đến tham dự toạ đàm với vai trò khán giả còn có các kiến trúc sư, nhà chuyên môn đến từ các tổ chức xã hội khác và đặc biệt là nhóm các cô, các bác lớn tuổi đến từ Tổ dân phố 19 nơi tổ chức toạ đàm. Đại diện cho cộng đồng dân cư TDP 19, bác Cù Xuân Tề – bí thư chi bộ của tổ dân phố 19 phát biểu cảm nghĩ và cảm ơn đối với sự đóng góp, tinh thần của các kiến trúc sư trong các hoạt động nỗ lực tạo dựng KGCC nói chung và trong dự án tranh tường tại địa phương nói riêng. Các kiến trúc sư bè bạn cũng chia sẻ những ý kiến của mình về cơ hội hợp tác, kết nối giữa các nhà chuyên môn và đóng góp ý tưởng cụ thể cho dự án tranh tường tại tổ dân phố 19. Bên lề các nội dung chuyên môn, mọi người tham dự tọa đàm cũng tham gia kí tên, viết cảm nhận, đóng góp và in tay lên bức tranh tường cộng đồng của dự án “Không khí sạch, thành phố xanh”.
Nhìn chung, buổi toạ đàm học thuật được đánh giá thành công bởi đạt được hàm lượng chuyên môn cao, diễn ra trong không khí chân tình, cởi mở và sau buổi toạ đàm, các mối quan hệ chuyên môn và xã hội mới đã được hình thành. Xét về ý nghĩa sự kiện, toạ đàm tuy nhỏ nhưng sự thành công của sự kiện cũng cho thấy được một hướng phát triển song hành giữa lý luận – thực tiễn, hướng hợp tác giữa các khối chuyên môn, giữa khối chuyên môn và cộng đồng dân cư tại các hoạt động phát triển KGCC tại thành phố Hà Nội nói riêng và tại Việt Nam nói chung.
Các video bài trình bày của toạ đàm đã được đăng tải trên trang Fanpage của Tổ chức Nghệ thuật Kiến tạo Cộng đồng (ABC): https://www.facebook.com/ArtsBuildCommunities/
© Tạp chí kiến trúc
